نهم بهمن سال گذشته بود که بانک مرکزی از انتشار اوراق گواهی سپرده خاص با نرخ سود 30 درصدی خبر داد و دو روز پس از آن، مجوز انتشار 280 هزار میلیارد تومان از این گواهی به شبکه بانکی ابلاغ شد. در ابتدا قرار بود انتشار این اوراق به طور محدود و با هدف تامین سرمایه در گردش واحد‌های تولیدی باشد. با این حال، چندی بعد بانک مرکزی اعلام کرد با توجه به استقبال خوب مردم از این گواهی، انتشار آن ادامه پیدا می‌کند.

در حالی که به نظر می‌رسد بانک مرکزی علاوه بر کمک به رونق تولید، هدف مهار تقاضا در بازارهای موازی و کنترل قیمت‌ها در این بازارها را نیز برای انتشار اوراق گواهی سپرده خاص در نظر داشته است، اعداد و ارقام نشان می‌دهند هیچ‌یک از این اهداف محقق نشده‌اند. این در حالی است که به زعم کارشناسان، آثار مخرب این سیاست از جمله افزایش هزینه تامین مالی بنگاه‌ها و ایجاد یک لنگر تورمی، اقتصاد کشور را تهدید می‌کنند.

چرا کارشناسان از گواهی سپرده 30 درصدی انتقاد می‌کنند؟

با صدور مجوز انتشار گواهی سپرده خاص 30 درصدی از سوی بانک مرکزی، بسیاری از کارشناسان اقتصادی این سیاست را هدف انتقادات خود قرار دادند. به زعم علی مدنی‌زاده، رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف، انتشار این گواهی آثار مثبت سیاست کنترل ترازنامه بانک‌ها و دیگر سیاست‌های انقباضی بانک مرکزی را از بین برد و اقتصاد ایران را با لنگر تورمی 30 درصدی در سال آینده مواجه کرد.

بهاءالدین حسینی هاشمی، کارشناس اقتصادی، نیز در واکنش به انتشار این اوراق به «تجارت‌نیوز» گفت: «این موضوع قطعاً باعث افزایش هزینه تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی خواهد شد. زیرا به یک اهرم برای بانک‌ها تبدیل خواهد شد که به دلیل افزایش قیمت پول، هزینه تامین مالی تولیدکنندگان را حتی تا 40 درصد هم افزایش دهند.»

در حالی که این انتقادات درباره سیاست گواهی سپرده خاص بانک مرکزی مطرح می‌شد، یکی از بانک‌های کشور نیز با انتشار گزارشی اعلام کرد بخش عمده فروش اوراق مزبور از سوی این بانک، از محل تبدیل سپرده‌های بانک بوده و در واقع پول جدیدی وارد بانک نشده است.

جهش بازارها در زمان انتشار گواهی سپرده خاص

از سوی دیگر، در دو ماهی که از انتشار اوراق گواهی سپرده خاص 30 درصدی می‌گذرد، به نظر می‌رسد این سیاست در مهار بازارهای موازی نیز شکست خورده است. بررسی‌ها نشان می‌دهند از زمان آغاز انتشار این اوراق در 11 بهمن سال گذشته تا 16 فروردین امسال، نرخ دلار در بازار آزاد حدود 10 درصد افزایش پیدا کرده است. همچنین قیمت هر گرم طلای 18 عیار با رشدی 21.7 درصدی همراه شده و قیمت سکه امامی نیز با جهشی 36.7 درصدی از مرز 46 میلیون تومان عبور کرده است.

انتشار اوراق تا چه زمانی ادامه پیدا می‌کند؟

با استناد به آمارهای موجود و اظهارنظرهای کارشناسان، اوراق گواهی سپرده خاص 30 درصدی نه‌تنها نتوانسته در رسیدن به اهداف خود عملکرد قابل قبولی داشته باشد بلکه آثار سوء آن نیز گریبان‌گیر اقتصاد کشور شده است. این در حالی است که به نظر می‌رسد بانک مرکزی همچنان بر این سیاست استوار بوده و معتقد است انتشار این اوراق توانسته نقدینگی سرگردان را جمع‌آوری و به سوی تولید هدایت کند.

حال باید دید موضع بانک مرکزی درباره این انتقادها و آثار سیاست گواهی سپرده خاص 30 درصدی چه خواهد بود و انتشار این اوراق تا چه زمانی ادامه پیدا خواهد کرد.